Zajęcia gimnastyki korekcyjnej na siłowni stanowią alternatywę dla zajęć na sali gimnastycznej i są przeznaczone są dla młodzieży od czternastego roku życia. Ćwiczenia odbywają się dwa razy w tygodniu po 45 min. Uczestnicy zajęć posiadają rozpoznanie wady postawy ciała dokonane przez lekarza chirurga-ortopedę. Na początku roku szkolnego prowadzący diagnozuje swoich podopiecznych. Wykonywane  są testy funkcjonalne: Tomayer’a , Thomasa, ścienny Degi, Bertranda, dopełnienia kąta oraz test wydolności mięśnia prostego brzucha. Dodatkowo wykonywane są cyfrowe zdjęcia sylwetkowe, diagnostyka przy użyciu bezinwazyjnego sprzętu Spinal Mouse oraz analiza zdjęć RTG kręgosłupa. W zależności od postawionej diagnozy lekarskiej,  wyników oceny postawy ciała i uproszczonego badania ortopedycznego, przeprowadzonych testów,  konstruowane są indywidualne programy korekcyjne. Uwzględniają one zarówno wady w płaszczyźnie strzałkowej, wady klatki piersiowej jak również wady kończyn dolnych. Skoliozy jedo i wielołukowe korygowane są w zależności od stopnia zaawansowania poprzez indywidualnie dobrane ćwiczenia asymetryczne. Stosowane są:  pozycje ułożeniowe, ćwiczenia czynno-bierne, czynne z przyborami i na przyrządach. Pomiar rotacji kręgosłupa dokonywany jest przy użyciu skoliometru. Podopieczni posiadają również indywidualnie skonstruowane zestawy ćwiczeń domowych. Monitorowanie postępów i wdrażanie ewentualnych zmian w procesie korekcji odbywa się na bieżąco przez prowadzącego jak również podczas wizyt w poradni wad postawy. Na końcu roku szkolnego w celu podsumowania efektywności oddziaływań korekcyjnych przeprowadzane są ponownie testy funkcjonalne i pomiary oraz wizyta lekarska.

Zajęcia gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej na basenie odbywają się jeden raz w tygodniu i trwają 40 minut.  Ćwiczenia w wodzie są  uzupełnieniem procesu korekcji dzieci i młodzieży na sali gimnastycznej i siłowni. Uczestnicy zajęć realizują ćwiczenia korekcyjne w dwóch grupach: początkującej i zaawansowanej. W pierwszych tygodniach zajęć prowadzący kładzie szczególny akcent na ćwiczenia oddechowe oraz zwiększające ruchomość w poszczególnych stawach. W grupie początkującej dzieci uczone są podstaw konkretnych stylów pływackich, które będą potrzebne do poprawnego wykonywania ćwiczeń korekcyjnych w wodzie. Po okresie wstępnym następuje realizacja zestawów ćwiczeń korekcyjnych, gdzie każde dziecko posiada swoje indywidualnie dobrane ćwiczenia. W przypadku skolioz szczególny nacisk kładzie się na pływackie asymetryczne ćwiczenia korekcyjne. Dzieci i młodzież wykonują również ćwiczenia ukierunkowane na korekcję pozostałych wad postawy ciała.

Przykładowe ćwiczenia na basenie 

L.p.	Zdjęcie ćwiczenia	Opis ćwiczenia	Na jaką wadę oddziałuje	Uwagi
1		Stopy oparte o ścianę basenu RR - chwyt za rurę przy brzegu basenu. Ćwiczenie - wyprosty NN.	Sc, DC , pmkg	Ćwiczenia przy brzegu basenu
2		Stopy zahaczone za rurę przy brzegu basenu, palce w stopach zgięte grzbietowo, ugięcia NN.	PPLV	Ćwiczenia przy brzegu basenu
3		Chwyt RR za rurę przy brzegu basenu leżenie na wodzie na plecach. Ćwiczenie - ugięcia i wyprosty RR.	DR, kl. piersiowa lejkowata	Ćwiczenia przy brzegu basenu
4		Ustawienie tyłem do brzegu basenu, chwyt RR za rurę, ugięcia NN	DR, kl. piersiowa lejkowata	Ćwiczenia przy brzegu basenu
5		Stopy zahaczone za rurę przy brzegu basenu, palce w stopach zgięte grzbietowo. Ćwiczenie - skłony boczne (w zależności od rodzaju skoliozy w prawo lub w lewo, zalecane przy skoliozach jednołukowych).	Sc jednołukowe	Ćwiczenia przy brzegu basenu
6		Stopy ustawione na dnie basenu chwyt RR za rurę przy brzegu basenu. Ugięcia i wyprosty RR.	Sc,DR	Ćwiczenia przy brzegu basenu
7		Stopy ustawione na dnie basenu chwyt RR za rurę przy brzegu basenu. Podskoki z uniesieniem bioder ponad tułów..	DC, PPL-V	Ćwiczenia przy brzegu basenu
8		Stopy zahaczone za rurę przy brzegu basenu palce w stopach zgięte grzbietowo, deska trzymana pod głową po stronie wklęsłej skoliozy. 1R wykonuje ruch jak przy stylu grzbietowym.	Sc,DC/DR,PPL-V	Ćwiczenia przy brzegu basenu

Masaż jest procesem wspomagającym korekcję wad postawy.  Dzieci na zabiegi masażu kierowane są przez nauczyciela prowadzącego, po uwzględnieniu braku przeciwwskazań przez lekarza.
Masaż leczniczy to przemyślane i uzasadnione anatomicznie i fizjologicznie posługiwanie się odpowiednimi technikami działającymi na organizm człowieka w celu uzyskania odpowiedniego efektu profilaktycznego i leczniczego w różnych stanach chorobowych. Masaż jest bogatą formą niesienia ulgi pacjentowi.
Rodzaje masażu leczniczego: masaż klasyczny, masaż specjalistyczny (limfatyczny, punktowy, izometryczny, okostnowy, łącznotkankowy, segmentalny), masaż w środowisku wodnym (natryskowy, podwodny, wirowy),masaż przyrządowy (pneumatyczny, wibracyjny).

                                                                                                                                                                                                             
Techniki masażu klasycznego.

Głaskanie - zwiększa oddychanie skórne, działa jako bodziec mechaniczny na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych w skórze, pobudza obieg krwi w naczyniach włosowatych. Delikatne powierzchowne głaskanie działa uspokajająco na cały system nerwowy, podnosi temperaturę skóry, polepsza jej ukrwienie oraz wpływa kojąco na ból.

Rozcieranie - wykonywane jest silniej i energiczniej niż głaskanie. Za pomocą rozcierania uzyskuje się elastyczność aparatu więzadłowego, wzrost jego ruchomości i większą zdolność do pracy. Rozcieranie powoduje usuwanie czynników chorobowych znajdujących się  w tkance podskórnej oraz stawach, zmniejsza pobudliwość nerwową.

Ugniatanie - stanowi zasadniczą część masażu klasycznego, służy przede wszystkim do masowania samych mięśni. Przyspiesza usuwanie „produktów zmęczenia” z mięśni. Ugniatanie podnosi napięcie mięśni i odżywianie, zapobiega zanikom mięśniowym, zwiększa elastyczność ścięgien, sprzyja rozciąganiu przykurczonych powięzi. Jest traktowane jako bierna gimnastyka dla mięśni i naczyń, działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy.

Oklepywanie - jest silnym bodźcem mechanicznym, który w krótkim czasie wywołuje maksymalne przekrwienie masowanej części ciała i pobudza mięśnie do skurczów. Miejscowe  działanie oklepywania zależy od bodźca; słabe oklepywanie zmniejsza napięcie mięśni, wywołuje skurcz naczyń krwionośnych, działa uspokajająco na system nerwowy, natomiast silne oklepywanie zwiększa napięcie mięśni, rozszerza naczynia krwionośne i pobudza układ nerwowy.

Wibracja - są  to krótkotrwałe rytmiczne uderzenia o powierzchnię ciała. Drgania wywołane wibracją działają na mięśnie, nerwy i naczynia obwodowe. Słaba wibracja działa uspokajająco na mięśnie, silna pobudza ośrodkowy układ nerwowy oraz  powoduje  wzmożone napięcie mięśniowe. Wibracja może być wykonana ręką masażysty lub aparatem wibracyjnym np. Aquavibron.

Wałkowanie - jest odmianą ugniatania, stosowane jest do masowania mięśni ramion oraz ud.
Ruch wałkowania odbywa się poprzecznie do osi długiej ramienia czy uda.

Wyciskanie - jest odmianą głaskania. Działa na skórę i tkanki głębiej położone, pobudza receptory nerwowe znajdujące się w tkance podskórnej, a także w obwodowych warstwach mięśni i ścięgien.

Masaż leczniczy stosowany jest we wszystkich stanach chorobowych wpływających na zaburzenia statyczne i mechaniczne kręgosłupa we wszystkich jego odcinkach. Masaż zalecany jest
w przypadku wad postawy.

Masaż w skoliozach.

Celem masażu jest - podobnie jak w innych przypadkach zniekształceń statycznych wzmożenie napięcia mięśni rozluźnionych i obniżenie napięcia mięśni napiętych i przykurczonych.
Po stronie łuku skrzywienia, gdzie mięśnie są rozciągnięte, wykonywany jest masaż o charakterze pobudzającym - intensywne rozcierania, ugniatania: poprzeczne, esowate oklepywania, intensywna wibracja.
Po stronie cięciwy gdzie mięśnie są przykurczone, wykonywany jest masaż rozluźniający tkanki. Zaleca się stosowanie łagodnego głaskania, rozcierania podłużnego, poprzecznego i wibracji.  W przypadku skoliozy dwułukowej każdy łuk opracowywany jest osobno.
W przypadku pleców okrągłych zalecany jest masaż rozluźniający klatki piersiowej oraz pobudzający mięśnie grzbietu odcinka piersiowego. Stosowane są  rozcierania dookoła wyrostków kolczystych, uciski na wyrostki poprzeczne i chwyt posuwu po obu stronach.
W przypadku pleców wklęsłych stosowany jest masaż o charakterze rozluźniającym grzbietu
i kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka lędźwiowego. W drugiej fazie masażu stosowane są techniki pobudzające na osłabione mięśnie brzucha i pośladków.
Plecy okrągło-wklęsłe: W fazie pierwszej stosowany jest masaż o charakterze rozluźniającym okolicy lędźwiowej kręgosłupa oraz klatki piersiowej. W drugiej fazie używane są techniki pobudzające mięśnie odcinka piersiowego kręgosłupa i mięśnie pośladkowe. Wykonuje się  uciski na wyrostki poprzeczne kręgów piersiowych.
Plecy płaskie: Wykonywany jest  masaż o charakterze rozluźniającym mięśnie grzbietu, zginacze podudzia i powłok brzusznych. Można stosować uciski na wyrostki poprzeczne kręgów lędźwiowych.
W drugiej fazie stosowane są techniki pobudzające mięśnie okolicy lędźwiowej i klatki piersiowej.

Masaż przyrządowy

Jest to rodzaj masażu, w którym stosuje się różnorodne aparaty jako źródło bodźca dla masowanych tkanek. Do masażu przyrządowego zaliczamy masaż wibracyjny, podciśnieniowy, pneumatyczny, synkardialny.

Aparat Aquavibron jest ręcznym aparatem wibracyjnym o częstotliwości drgań około 7000 na minutę, wytwarzanych przez przepływającą wodę, oraz o zmiennej amplitudzie. Kształt i rodzaj membrany zależą od masowanej części ciała. Stosowanie wibracji pośredniej,tzn.za pomocą aparatów wibracyjnych trzymanych przez masażystę pozwala na lepsze dostosowanie do odczuć  pacjenta amplitudy ruchu i siły ucisku.

Przeciwwskazania do wykonywania masażu.

Stany podgorączkowe i gorączka, czas menstruacji, zaburzenia krzepnięcia krwi, ostre stany zapalne, choroby skóry i zmiany dermatologiczne, gruźlica, nowotwory, niewyrównane wady serca, nadciśnienie tętnicze, tętniaki, choroba wrzodowa żołądka z krwawieniem, choroby jelit z owrzodzeniem
i krwawieniem, stany zapalne dróg żółciowych, kamica wątrobowa i nerkowa, przerwanie ciągłości skóry.


Bibliografia:
1)  Lewandowski G.: Masaż Leczniczy, ANNAŁ s.c. Łódź 2005
2)  Kasperczyk T., Magiera L., Mucha D., Walaszek R.:  Masaż z elementami Rehabilitacji,  REHMED Kraków 2006
3)  Zborowski A.: Masaż w wybranych jednostkach chorobowych, Firma Wydawniczo-Handlowa AZ Kraków  2006

Hydromasaż to forma terapii wodnej. Jedna z najstarszych i najbardziej naturalnych metod leczenia. Ten rodzaj podwodnego natrysku łączy niektóre cechy masażu klasycznego z czynnikiem termicznym oraz wpływem hydrostatycznym wody. Masaż odbywa się w dużej wannie za pomocą specjalnego strumienia wody pod ciśnieniem i odpowiednio ustawionych dysz. Aby masaż był przyjemny, odprężający i relaksujący ważne jest, by uderzenie wody o ciało nie sprawiało bólu.

Cele

• Zmniejszenie dolegliwości bólowych.
• Odprężenie psychowegetatywne.
• Rozluźnienie napiętych mięśni.
• Poprawa ukrwienia tkanek obwodowych.
• Pobudzenie przemiany materii tkankowej i stanu troficznego tkanek.
• Rozluźnienie zbliznowaceń i zrostów tkankowych.

Na zabiegi hydromasażu dzieci kierowane są przez nauczyciela prowadzącego z uwzględnieniem braku przeciwwskazań przez lekarza.  Hydromasaż trwa 30 minut, po wyjściu z wanny dzieci wykonują ćwiczenia rozciągające, które zostały zlecone przez nauczyciela prowadzącego.

Wskazania

• Schorzenia reumatyczne, np. choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa, zwyrodnienie stawu biodrowego, bóle okolicy lędźwiowej ze znacznym napięciem mięśnia prostownika grzbietu.
• Pourazowe zespoły bólowe ze sztywnym napięciem mięśniowym i przykurczami w dużych stawach.
• Leczenie uzupełniające po urazach sportowych, złamaniach, zwichnięciach, skręceniach.
• Zaniki mięśni spowodowane małą aktywnością fizyczną po dłuższym unieruchomieniu.

Przeciwwskazania

• Ogólne przeciwwskazania do pełnych kąpieli.
• Ostre stany zapalne, np. gruźlica stawów.
• Nowotwory złośliwe.
• Zaburzenia ukrwienia tętniczego.
• Obecność żylaków w leczonej okolicy
• Skłonność do krwawień.
• Schorzenia, które wymagają leczenia chirurgicznego.

Piśmiennictwo

1. Paprotny-Ebelt G., Preis R. (red.).: Fizjoterapia. Elsevier  Urban & Partner, Wrocław 2012.
2. Szyndera M.: Odnowa biologiczna. W: Kasperczyk T., Fenczyna J. (red.): Podręcznik Odnowy Psychosomatycznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.

Terapia manualna – zajmuje się fizjologią i patofizjologią odwracalnych zaburzeń postawy ciała i czynności układu ruchu. Obejmuje wszystkie techniki badania i leczenia kręgosłupa oraz stawów kończyn. Służy wykrywaniu i usuwaniu zaburzeń o charakterze ograniczenia ruchomości. Z reguły upośledzona jest gra stawowa (zaburzenie zdolności ślizgowych powierzchni stawowych). Mobilizacje dają nam efekt mechaniczny – rozciągnięcie struktur okołostawowych, stymulują ślizg stawowy oraz wytwarzanie mazi stawowej, dają efekt hamujący dolegliwości bólowe (efekt nocyceptywny). Przyczyną zablokowania może być jednorazowy niewłaściwy ruch lub niewłaściwe obciążenia statyczne spowodowane: asymetrią kręgu, zmianami zwyrodnieniowymi, różnicą długości kończyn, skręceniem lub nachyleniem miednicy, deformacją stóp, zaburzeniem regulacji nerwowo odruchowej segmentu. Reakcja bólowa może być wynikiem  pierwotnego zaburzenia w miotomie, dermatomie, w psychice, kombinacją różnych przyczyn w wyniku sumowania nocyceptywnych bodźców wstępujących.
Mobilizacje dzielimy na bierne i czynne (technika poizometrycznej relaksacji mięśni, technika kierunku spojrzenia, technika ruchów oddechowych oraz manipulacje (mobilizacje z pchnięciem, końcowym).
Celem tych wszystkich technik jest usunięcie zablokowania i przywrócenie prawidłowej ruchomości stawu.

Przeciwwskazaniami do mobilizacji i manipulacji są:

•  zapalenia stawów w fazie aktywnej;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• zesztywniające zapalenia stawów kręgosłupa;
• zapalenia kostno-mięśniowe;
• inne stany zapalne np.: zapalenie krążka międzykręgowego;
• gruźlica kości;
• guzy nowotwory kości;
• osteoporoza;
• cukrzyca – polineuropatia -zaburzenia czucia;
• hemofilia ;
• uciski nerwów kręgowych;
• kręgozmyk;
• złamania kości;
• urazy więzadeł np.: strzał z bicza;
• niestabilność;
• manipulacje u dzieci i młodzieży przed zakończeniem procesu kostnienia;
• ciąża;
• syndrom marfana - hipermobilność;
• nie zdiagnozowany ból (stały ból na który nie ma wpływu ruch);
• problemy rdzeniowe;
• terapia sterydami;
• astma.

Literatura

1. Frisch H., Roex J.: Terapia Manualna. PZWL, Warszawa 2008.
2. Kaltenborn F.M.: Kręgosłup badanie manualne i mobilizacja. Wydawnictwo Rolewski, Poznań 1997.